Budget: బడ్జెట్‌లో 'క్యారెట్‌ అండ్‌ స్టిక్‌' అనే పదాలు విన్నారా..దీని అర్థం ఏంటి?

Budget 2024: కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ ఫిబ్రవరి 1వ తేదీన బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టనున్నారు. లోక్‌సభ ఎన్నికలకు ముందు నిర్మలా సీతారామన్‌ ప్రవేశపెట్టిన తొలి మధ్యంతర బడ్జెట్‌ ఇది. అదే సమయంలో ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ హయాంలో ఇది రెండో మధ్యంతర బడ్జెట్(Budget 2024) కావడం విశేషం. 2019 లోక్‌సభ ఎన్నికలకు ముందు కేంద్ర మంత్రి పీయూష్ గోయల్ తొలి మధ్యంతర బడ్జెట్‌ను ప్రవేశపెట్టారు. అయితే గతంలో బడ్జెట్ ఆసక్తికరమైన పేర్లతో ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆ విశేషాలేంటో ఇప్పుడు చుద్దాం.

నిజానికి ఫిబ్రవరి 28, 1986న కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం కోసం వీపీ సింగ్ కేంద్ర బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు. లైసెన్స్ రాజ్‌ వ్యవస్థను అంతం చేసే దిశగా ఈ బడ్జెట్ ఒక ముందడగు అని చెప్పవచ్చు. అందుకే దీనిని 'క్యారెట్ అండ్ స్టిక్' బడ్జెట్ అని పిలిచేవారు. దీనిలో క్యారెట్ అంటే క్యారెట్ తీపి లేదా బహుమతిగా పరిగణించబడుతుంది. అదే సమయంలో కర్రను శిక్ష అంటారు. అంటే పారితోషికం లేదా శిక్షల ఆధారంగానే ఈ బడ్జెట్ విధానాన్ని రూపొందించారు.

ఈ బడ్జెట్ ద్వారా వినియోగదారులు చెల్లించాల్సిన పన్ను ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి MODVAT (మోడిఫైడ్ వాల్యూ యాడెడ్ ట్యాక్స్) క్రెడిట్‌ను ప్రవేశపెట్టారు. అదే సమయంలో, స్మగ్లర్లు, బ్లాక్ మార్కెటర్లు, పన్ను ఎగవేతదారులపై ఉక్కుపాదం కూడా ప్రారంభమైంది. దీనికి వ్యతిరేకంగా తీవ్ర ప్రచారం జరిగింది. బడ్జెట్‌ను సమర్పిస్తున్నప్పుడు, స్మగ్లర్లు లేదా పన్ను ఎగవేతదారులపై రాజీ లేదని VP సింగ్ చెప్పారు. దేశ విశ్వాసాన్ని దుర్వినియోగం చేసే వారిపై కఠినంగా వ్యవహరించాలని అన్నారు.

రాజీవ్ గాంధీ ప్రభుత్వంలో VP సింగ్ ఆర్థిక మంత్రిగా పనిచేశారు. 'క్యారెట్ అండ్ స్టిక్' బడ్జెట్ తర్వాత దేశంలో పెనుమార్పు వచ్చి ఆ తర్వాత బంగారం స్మగ్లింగ్ చరిత్రాత్మకంగా తగ్గుముఖం పట్టింది. ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్ డైరెక్టరేట్ వంటి సంస్థల అధికారాలను పెంచారు. ఆ తర్వాత వీపీ సింగ్ తన పదవి నుంచి వైదొలగాల్సి వచ్చింది.

ఆ తర్వాత 1991 బడ్జెట్‌లో లైసెన్స్ వ్యవస్థను ఎత్తివేశారు. దీంతో దీనిని ఎపోకల్ బడ్జెట్ అని పిలిచారు. ఆ క్రమంలోనే 1998లో ఆదాయపు పన్నును 40 శాతం నుంచి 30 శాతానికి తగ్గిస్తూ నిర్ణయం తీసుకున్న బడ్జె్ట్ డ్రీమ్ బడ్జె్ట్‌గా ప్రచారంలోకి వచ్చింది.